Η λεσβιακή καθημερινότητα - Ι

Πηγή: Η γνώμη του 10% Για ποια καθημερινότητα μιλάμε, όταν όλες κρυβόμαστε; Ακόμα κι όταν οι συνάδελφοι κι οι συναδέλφισσες κάτι έχουν καταλάβει εκτός από έναν κόπανο που μου την πέφτει όσο και να τον απωθώ ευγενικά; Η λεσβιακή καθημερινότητα της Ισαβέλλας Κωνσταντινίδου Τι είναι η λεσβιακή καθημερινότητα; Πέντε γυναίκες μίλησαν βιωματικά και θεωρητικά για αυτή στην εκδήλωση της ΛΟΑ, ΛΟΘ και ΟΛΚΕ, που έγινε στις 25 Φεβρουαρίου 2010. Πού τη ζούμε αυτή τη λεσβιακή καθημερινότητα που θα θίξουμε σήμερα; Τη ζούμε μέσα στην ελληνική πραγματικότητα, βέβαια, την αστική, την περιφερειακή, την αγροτική, τη νησιώτικη, την ορεσίβια κλπ κλπ. Μπορώ να πω μετά βεβαιότητας ότι το πώς βιώνει τη λεσβιακή της καθημερινότητα μία λεσβία σε κάποιο χωριό της Γκιόνας, δεν το ξέρω καθόλου. Αλλά είμαι εξίσου σίγουρη ότι η Γκιόνα πρέπει να παίζει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της λεσβιακής καθημερινότητας. Διαδικτυακά τώρα ισχύουν τα ίδια με τη Γκιόνα όσον αφορά στο πώς εκφράζει ο χώρος την καθημερινότητά μας, ο κυβερνοχώρος στην προκειμένη περίπτωση. Έχοντας κάνει μία έρευνα στο γκουγκλ σε δύο γλώσσες για τη λεσβιακή καθημερινότητα, στα αγγλικά και στα ελληνικά, ενώ στα αγγλικά μου έβγαλε έναν τρελό αριθμό από λεσβιακά μπλογκ με τεράστια ποικιλία προσέγγισης του θέματος, από συμβουλές για εύρεση του g-spot, μέχρι συζητήσεις για σχέσεις όλων των ειδών και τη ζωή λεσβιών σε τεράστια γκάμα επαγγελμάτων, πόλεων, χωριών κ.ο.κ, στα ελληνικά μου έβγαλε: 4 φορές το δελτίο τύπου για την αποψινή βραδιά, το αγαπητότατο blog genderterrorist που ανέφερε το βιβλίο του Λύο περί γκέι και λεσβιακής καθημερινότητας, μια ιστοσελίδα για το πώς έχει επηρεαστεί αρνητικά η καθημερινότητα των γυναικών της Λέσβου από τη συνωνυμία τους με τον σεξουαλικό προσανατολισμό που μας μάζεψε εδώ απόψε, και μετά κάποιες κριτικές και αναλύσεις ταινιών που έθιγαν το θέμα της λεσβιακής καθημερινότητας. Όχι του Δανίκα[i] βέβαια, γιατί η ίδια η φράση λεσβιακή καθημερινότητα μπορεί να του έκαιγε τον εγκέφαλο. Οπότε διαδικτυακά και εκτός facebook και κάποιων λιστών, δεν είδα τίποτε το αξιόλογο και άξιο συζήτησης. Ίσως να ισχύει αυτό που είπε μία αγαπητή φίλη, για ποια καθημερινότητα μιλάμε, όταν όλες κρυβόμαστε. «Οι λεσβίες που δεν είναι άουτ εκφράζουν κάτι, από την κίνηση του σώματος, τα ρούχα, τον τρόπο ομιλίας, την κλειδαμπαρωμένη σιωπή στο θέμα των σχέσεων ... όλα αυτά που χρησιμοποιεί μια κρυφή καθημερινή λεσβία για να δηλώσει τα αδήλωτα μόνο εκεί που πρέπει». Πάμε στην Αθήνα τώρα. Η καθημερινότητα είναι εκεί και δη εδώ. Είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε, πάμε από τη μία μέρα στην άλλη, λεσβίες και υπόλοιπα όντα. Άρα κάθε μέρα τη ζούμε μέσα από το φίλτρο του εαυτού μας, άρα και μέσα από τη σεξουαλικότητά μας, που προσανατολίζεται λεσβιακά. Μόνο που υπάρχει μία εκκωφαντική σιωπή για το πώς τη βιώνουμε αυτήν την καθημερινότητα. Δεν μας βλέπουμε στην τηλεόραση, δεν μας ακούμε σε συζητήσεις, ούτε από τον Ασκητή δεν έχω ακούσει τίποτε, δεν μας βλέπουμε ανοιχτά σε δημόσιους χώρους, δεν μας βλέπουμε πουθενά εκτός κάποιας βραδινής ζωής σε συγκεκριμένα μέρη. Υπάρχουμε μόνο μεταξύ μας. Κανένα αφιέρωμα σ' εμάς. Η Ελευθεροτυπία έκανε ένα τεράστιο βήμα και έβαλε λεσβιακή σελίδα στο μέινστρημ γυναικείο περιοδικό της, που ενώ στο πρώτο τεύχος το υπογράφανε δύο με ονοματεπώνυμο, μετά αυτές έφυγαν και τώρα το υπογράφει μία με ψευδώνυμο, όπως παρατήρησε πολύ όμορφα η Έλενα. Άρα, η ελπίδα μου για μία ορατή καθημερινότητα που θα είχα αγοράζοντας μία Κυριακή το μήνα την εφημερίδα που είχε αφιέρωμα σ' εμένα περήφανα και ανοιχτά, έσπασε λίγο τα μούτρα της και απλώς ελπίζω να μην τα σπάσει περισσότερο και εξαφανιστεί και τελείως. Στο τελευταίο τεύχος της πάντως της περασμένης Κυριακής μιλάει κι εκείνη για τη λεσβιακή καθημερινότητα οπότε προτείνω να βαφτίσουμε τον Φεβρουάριο μήνα της λεσβιακής καθημερινότητας. Ας πάρουμε το θέμα μας από την αρχή. Η πρώτη αντίδραση στο θέμα που έθεσε η ΟΛΚΕ ήταν: Τώρα τι είναι αυτό το θέμα; Μάλλον προς το αδιάφορο το βλέπω. Και τίνος τη λεσβιακή καθημερινότητα θα διαπραγματευτούμε; Τη δικιά μου, τη δικιά της, της παράλλης; Έχουμε κοινή καθημερινότητα; Εγώ το πρωί τρώω κάτι δημητριακά και εξέρχομαι βιαστικά από την πόρτα να προλάβω τα τραίνα μου. Η άλλη έναν πικρό καφέ, ένα τσιγάρο και πήρε τους δρόμους. Υπάρχει κοινός παρονομαστής; Τι μπορούμε να πούμε; Μετά σκέφτηκα το εξής: ο τίτλος αφορά τη λεσβιακή καθημερινότητα που ζούμε για μας ή πόσο λεσβίες είμαστε κάθε μέρα ζώντας ως μέλη της κοινωνίας μας; Και μετριέται αυτό; «Οι άουτ λεσβίες που κατάφεραν να είναι άουτ στον εργασιακό χώρο, που μπόρεσαν να το πούνε σε όλη την οικογένεια, που επιστρέφουν αρσενικά σοκολατάκια λέγοντας ευγενικά "αν ήμουν στρέιτ, θα σου την έπεφτα κι εγώ, βρε Γιάννη μου"». Μπερδεύομαι ακόμα και στην έκφραση του θέματος. Άρα επαναλαμβάνω για να το καταλάβω κι εγώ καλύτερα. Το ζήτημά μας σήμερα, όπως το βλέπω λίγο θολά, είναι πόσο λεσβίες αφήνουμε ανοιχτά να είμαστε στην κάθε μέρα μας, ώστε να μιλάμε για μια λεσβιακή καθημερινότητα κάποιου βαθμού. Μάλλον αυτό θα προσεγγίσω. Αλλιώς θα πρέπει να ασχοληθώ με το πόσο δεν είμαστε λεσβίες ανοιχτά στην καθημερινότητά μας. Και ο λόγος που δεν θέλω να ασχοληθώ με το πόσο οδυνηρά κρυφά λεσβίες μπορεί να είμαστε στην καθημερινότητά μας, είναι γιατί δεν θέλω να κρεμάσουμε πλερέζες απόψε. Άρα ας μπούμε στα επικίνδυνα λημέρια της λεσβιακής ορατότητας σε σχέση με την καθημερινότητα. Και τότε ο τίτλος της μάζωξης αυτής απόψε αποκτάει σημασία, τουλάχιστον για μένα. Οι ανοιχτά λεσβιακές καθημερινές εκφράσεις μας υπάρχουν, ως επί το πλείστον, σε όλες μας, σε διάφορους βαθμούς βέβαια. Ας πάρουμε τις λεσβίες που δεν είναι άουτ. Σε κάποιο βαθμό μπορεί να εκφράζουν κάτι, από την κίνηση του σώματος, τα ρούχα, τον τρόπο ομιλίας, τα μηνύματα που δεν εκπέμπονται στους άντρες, την κλειδαμπαρωμένη σιωπή στο θέμα των σχέσεων, τη μυστηριώδη κοινωνική ζωή. Όλα αυτά που χρησιμοποιεί μια κρυφή καθημερινή λεσβία για να δηλώσει καθημερινά τα αδήλωτα μόνο εκεί που πρέπει και ποτέ εκεί που δεν πρέπει. Αυτή είναι η κατηγορία των λεσβιών που ξέρουμε πολύ καλά, καθώς πάρα πολλές από μας υπήρξαμε έτσι. Άσχημη κατάσταση, που λέω να την αφήσουμε λίγο στην άκρη προς το παρόν. Πάμε σε άλλη κατηγορία. Αυτή είναι η λεσβιακή έκφραση στην καθημερινή ζωή της λεσβίας η οποία είναι λίγο αλλά αρκετά άουτ. Δηλαδή δεν το ξέρουν οι γονείς ή το ξέρει μόνο η μαμά, κι αυτή πικραμένα, ή το ξέρουν μόνο τ' αδέλφια, αλλά όχι ο μπαμπάς, όχι οι θείες, κ.ο.κ. Επίσης το ξέρουν πολλές και πολλοί φίλοι και γνωστοί-γνωστές. Στον επαγγελματικό χώρο, όμως, δεν θίγεται τίποτε ανοιχτά, αλλά οι συνάδελφοι και οι συναδέλφισσες κάτι έχουν καταλάβει εκτός από έναν κόπανο που μου την πέφτει όσο και να τον απωθώ ευγενικά. Η λεσβιακή καθημερινότητα, μια έκφραση που θα χρησιμοποιήσω κατά κόρον ώστε να την ακούω και να πειστώ ότι υπάρχει ως μέινστρημ έκφραση, η λεσβιακή καθημερινότητα, λοιπόν, στις λεσβίες που δεν είναι πολύ άουτ έχει ίσως την υφή του δίκοπου μαχαιριού. Από τη μια, η αυτοπεποίθηση ανεβαίνει όταν ο κύκλος των ανθρώπων που ξέρουν μεγαλώνει. Το άτομο νοιώθει ότι καταξιώνεται πια σε μεγάλο μέρος της καθημερινής ζωής του. Απ' την άλλη έρχεται η σφαλιάρα όταν βρίσκεις τα σοκολατάκια στο γραφείο σου από τον κόπανο εκείνο που δεν καταλαβαίνει τίποτε ή όταν ο πατέρας σου σού τη ξαναλέει που είσαι ακόμα ανύπαντρη και άντε πάλι οι ανούσιες συζητήσεις για το πώς «εγώ δεν παντρεύομαι», «γιατί εσύ τι κατάλαβες που παντρεύτηκες και μ' έκανες» και γύρω γύρω όλοι, στη μέση η παράνοια. Αυτή η καθημερινή ως επί το πλείστον διελκυστίνδα έχει το χαρακτηριστικό ότι το σχοινί είναι γύρω από το λαιμό. Πνίγει πολύ. Παίρνει τον αέρα που φούσκωνε τα πανιά του ελεύθερου αρμενίσματος τη μια στιγμή και τον μποτιλιάρει επί τόπου, σφραγίζει το μπουκάλι και το πετάει στη θάλασσα την άλλη στιγμή. Όλα κολλάνε τώρα σαν σε υγρό τσιμέντο και τρέχα γύρευε πότε θα ξανανιώσεις την απογείωση του είμαι ελεύθερα λεσβία και περήφανα, κάτι που ένοιωθες χτες το βράδυ με όλο αυτό το πλήθος κόσμου που ήξερε και χαιρόταν αλλά που τελικά δεν σε πληρώνει τον μισθό σου ούτε σε έχει μεγαλώσει. Δύσκολο να αποφύγουμε την πλερέζα τελικά. Αλλά θα το παλέψω. Και συνεχίζω. Μετά έχουμε τη λεσβιακή καθημερινότητα των άουτ λεσβιών. Εκείνων που μπόρεσαν, επέλεξαν, κατάφεραν, να είναι άουτ στον εργασιακό χώρο, που μπόρεσαν να το πούνε σε όλη την οικογένεια, που επιστρέφουν αρσενικά σοκολατάκια λέγοντας ευγενικά «αν ήμουν στρέιτ, θα σου την έπεφτα κι εγώ, βρε Γιάννη μου». Η καθημερινότητα αυτών των γυναικών στην εποχή μας εννοείται ότι είναι η λιγότερο ασφυχτική. Συμπεράσματα για τις ζωές των γυναικών αυτών όμως, όπως και των άλλων είναι φυσικά δύσκολο να βγάλουμε γιατί ξέρω άουτ γυναίκες με μαύρη κατάθλιψη για την ποιότητα της ζωής τους. Ίσως και το τίμημα που πλήρωσαν γι' αυτήν την ορατότητα να είναι και πολύ βαρύ οικονομικά, συναισθηματικά κλπ. Αλλά ίσως τουλάχιστον να έχει φύγει από τη μέση το τρομαχτικό θέμα της μη αυτοεκτίμησης, αξιοπρέπειας και αντίληψης ενός εαυτού που δεν κρύβει ένα από τα βασικότερα στοιχεία της προσωπικότητάς της που είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η ελεύθερη έκφραση της σεξουαλικότητάς της. Δεν δίνει μεγαλύτερες ευκαιρίες σύναψης σχέσεων στο φως της ημέρας; Δεν σε κάνει να ασχολείσαι με άλλα πράματα; Όταν είσαι στα χωρίσματα δεν κλαις ανοιχτά με μαύρο δάκρυ, παρά κρυφά και πίσω απ' την κολώνα; Μια φυσιολογικά ανοιχτή λεσβιακή ζωή δεν βοηθάει σε ένα πλησίασμα μιας ικανοποιητικής λεσβιακής καθημερινότητας; Όταν κρυβόμουν ήταν μαύρα χάλια η καθημερινότητά μου. Άρα πιστεύω πως ναι. Μπορώ να πω από προσωπική πείρα ότι πολλές λεσβίες περνάμε διαδοχικά και από τα τρία στάδια. Γενικά, όλες, εννοείται, παλεύουμε για κάποια ποιότητα ζωής, όπως την αντιλαμβανόμαστε η καθεμία και ανάλογα με τα δεδομένα της εποχής μας, γιατί αλλιώς τι νόημα έχει; Δεν μπορώ να συγκεκριμενοποιήσω το θέμα πιο πολύ σήμερα. Ελπίζω στην επόμενη συζήτηση για λεσβιακή καθημερινότητα ν' ασχοληθούμε πια με τις πάρα πολλές πλευρές της, από το σεξ, μέχρι τη ζωή της λεσβίας εκτός σχέσης, εντός δυαδικής σχέσης, εντός άλλου τύπου σχέσης, λεσβίας που μεγαλώνει παιδιά, της λεσβίας επιχειρηματία, λεσβίας υπαλλήλου, άνεργης, τεχνικού, λεσβίας μπαλαρίνας, μάνατζερ, ναυαγοσώστριας, της μάλλον λεσβίας προγιαγιάς μας που προφανώς το κατάπιε 80 χρόνια και ένα σύμπαν από καθημερινότητες που κάνουν ολωνών των ανθρώπων τη ζωή πολύ πιο ενδιαφέρουσα. «Η λεσβιακή καθημερινότητα δεν μπορεί να μην είναι μια εξαιρετική καθημερινότητα, μόνο από το γεγονός της ομορφιάς της ίδια της λεσβιακότητας». Αλλά για σήμερα απλές γενικότητες ως αρχή. Κρίμα γιατί η καθημερινότητά μας είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Θα πάρω το ρίσκο να γενικεύσω και να πω ότι η λεσβιακή καθημερινότητα δεν μπορεί να μην είναι μια εξαιρετική καθημερινότητα, μόνο από το γεγονός της ομορφιάς της ίδια της λεσβιακότητας. Ακόμα και αν πνίγεται μέσα στο ντουλάπι, ακόμα και αν αλλάζει η συμπεριφορά της σχιζοφρενικά σαν εκκρεμές, μέσα σε δευτερόλεπτα, δεν νομίζω ότι καμία λεσβία είναι διατεθειμένη να θυσιάσει τη λεσβιακή της καθημερινότητα, όποια κι αν είναι αυτή, γιατί αυτό απλώς δεν γίνεται. Αλλιώς πολλές ίσως να το σκεφτόντουσαν και να το είχαν ήδη κάνει, καθώς το κουστουμάκι της ελληνίδας λεσβίας γυναίκας όχι απλώς δεν είναι άνετο αλλά ώρες ώρες στραγγαλίζει σαν ζουρλομανδύας. Παρόλ' αυτά, δεν γίνεται. Και με αυτό το δεδομένο, είμαστε εδώ για να καλυτερέψουμε την καθημερινότητά μας, να την κάνουμε του γούστου μας και να την πηγαίνουμε όπου γουστάρουμε. Και πιστεύω ότι θα βοηθηθεί βαθύτατα άμα τα βρει και κρατηθεί χέρι χέρι με την αδυσώπητη ερωμένη της, την ορατότητα. Ορατά βέβαια, στη μέση του δρόμου μέρα μεσημέρι. Προς το παρόν ας συνεχίσει να κυνηγάει η λεσβιακή καθημερινότητα τη χαρά της ζωής όπως την οραματίζεται ακόμα κι αν ζει σε χώρα υποβαθμισμένη από τους Fitch, τους Standard and Poor, και απίστευτους κριτικούς κινηματογράφου. Η Ισαβέλλα Κωνσταντινίδου είναι μέλος της Λεσβιακής Ομάδας Αθήνας. Στέκι μεταναστών στις 25 Φεβρουαρίου 2010. [i] Ο Δανίκας έγραψε μία, ως συνήθως, ανόητη και απαράδεκτη κριτική, αυτή τη φορά για το έργο «Τhe Κids are all right» όπου η λεσβιοφοβία του και ο τρόμος του για μια μη πεοκεντρική σεξουαλική ζωή τον κάνει να μη ξέρει σε ποιό τοίχο να πρωτοσκαρφαλώσει.