Μπορεί
ένας άνθρωπος που έφτασε στο έγκλημα κι έκανε 15 χρόνια φυλακή να
κερδίσει τον χαμένο χρόνο, να ξανασυναντηθεί με τον εαυτό του και τους
άλλους, να γνέψει καταφατικά στην αγάπη;
Ο Χρήστος Ρούσσος σκότωσε τον εραστή του
το 1976 επειδή προσπαθούσε να τον εξωθήσει στην πορνεία. Η υπόθεση του
19χρονου τότε ομοφυλόφιλου γέμισε τις σελίδες του Τύπου αλλά και τις
κινηματογραφικές αίθουσες το 1982. Η ταινία "ο Άγγελος" του Γ.
Κατακουζηνού έστειλε "αδιάβαστο" το κοινό που παρακολούθησε σοκαρισμένο
μια τραγωδία ταμπού για τα ελληνικά δεδομένα της εποχής.
Το 1990 ο Χρήστος αποφυλακίζεται με
χάρη που υπογράφει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Είχε προηγηθεί η επίμονη άρνηση του Χρήστου Σαρτζετάκη, που είχε
ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων και εκδηλώσεων συμπαράστασης. Πολιτικοί,
καλλιτέχνες, διανοούμενοι, φοιτητές και πολλοί απλοί πολίτες από την
Ελλάδα και το εξωτερικό υποστήριξαν με θέρμη την απελευθέρωση του
Ρούσσου. Μελίνα Μερκούρη, Μάνος Χατζηδάκις, Μιχάλης Ράπτης, Οτέλο ντε
Καρβάλιο, Έντουαρτ Κέννεντυ, Ιβ Μοντάν, Ζαν Λουί Ρεντινιάν ήταν μερικοί
από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του.
Όταν του διάβασαν τη χάρη, ο
Κορυδαλλός "έβραζε". Η μεγάλη εξέγερση του 1990 ήταν σε εξέλιξη. Ο
"Άγγελος" αποφάσισε να μην εγκαταλείψει τους συγκρατούμενούς του και
παρέμεινε εκεί. Μέχρι να τελειώσει η εξέγερση.
Σήμερα ο "έκπτωτος Άγγελος" της
δεκαετίας του '80 δείχνει να αναζητά το σωστό. Αν μη τί άλλο έχει
επίγνωση του λάθους. Τρία χρόνια τώρα διδάσκει την τέχνη του κοσμήματος
σε πρώην χρήστες ναρκωτικών στη μονάδα απεξάρτησης "18 Άνω".
Σου έχουν διδάξει κάτι τα εξαρτημένα παιδιά;
«Όλα τα παιδιά ξέρουν την αποτρόπαια
πράξη μου. Κι όμως, κανένα δεν ήρθε να μου πει κάτι αρνητικό (έχει
βουρκώσει. Η φωνή του σπάει. Αλλά συνεχίζει). Ίσως να είμαι ένα
παράδειγμα γι' αυτά τα παιδιά, ότι στις δυσκολίες δεν σηκώνουμε τα χέρια
ψηλά. (τα δάκρυα τρέχουν ποτάμι. Επιμένει). Αγωνιζόμαστε και δεν
κολλάμε. Ανεβαίνουμε σκαλοπάτια. Μαζί».
Πώς έζησες το πρώτο διάστημα μετά τη φυλακή;
«Τα χρόνια που ήμουν στη φυλακή δεν
σκέφτηκα ούτε για μια στιγμή ότι θα αντιμετωπίσω πρόβλημα στη δουλειά.
Είχα μάθει να εργάζομαι από 13 χρονών Η πρώτη μου απασχόληση μετά την
αποφυλάκιση ήταν κοντά σ' έναν πρόεδρο συλλόγου κρατουμένων, τον οποίο
κατήγγειλα για διάφορες ατασθαλίες και καταλήξαμε στα δικαστήρια. Σκληρή
εμπειρία. Έπειτα, εργάστηκα για περισσότερα από δέκα χρόνια σε
διαφημιστικά γραφεία. Μέχρι τη στιγμή που είδα την προκήρυξη για το "18
Άνω". Ειλικρινά, δεν ξέρω τι θα γινόμουν χωρίς δουλειά. Είχα φτάσει στα
όρια της αυτοκτονίας...»
Όταν μας άνοιξες την αυλόπορτα του σπιτιού
σου και είδα την αυλή σου μου ήρθε συνειρμικά μια φράση από το βιβλίο
σου "Προς σωφρονισμόν": "Στο κελί μου έκλεινα τα μάτια κι έχτιζα το
σπίτι μου. Κάτω από τα βλέφαρά μου, η λίμνη γέμιζε νερό και φωλιές
πουλιών χτίζονταν στα δέντρα. Μέσα στο κελί μου, τα χρυσόψαρα
κολυμπούσαν και το φίδι κοιμόταν ένα χειμώνα".
«Είναι ο δικός μου ζωολογικός κήπος,
η δική μου "πράσινη φυλακή". Στην αρχή αποφάσισα να ασχοληθώ με τη φύση
και τα οικολογικά προβλήματα του Θριασίου πεδίου. Έκανα φασαρίες,
μηνύσεις, έγινα κακός με πολύ κόσμο. Συγκρούστηκα για το περιβάλλον.
Προσπαθώ να είμαι ενεργός πολίτης για να ομορφύνω την περιοχή μου.
Κάποια στιγμή απογοητεύτηκα και άρχισα να κλείνομαι στο σπίτι και να
φτιάχνω τείχη γύρω μου, ώστε να μην βλέπω τους άλλους και να μην με
βλέπουν οι γύρω μου. Σκέφτηκα πως αν δεν μπορώ να φτιάξω τον
περιβάλλοντα κόσμο, τουλάχιστον ας φτιάξω τον δικό μου. Έτσι,
δημιούργησα αυτά τα "πράσινα τείχη" που βλέπετε».
Στο εσωτερικό του σπιτιού του
κυριαρχούν πίνακες που ζωγράφισε ο ίδιος. Και φωτογραφίες. Από τη νέα
του ζωή. Όμως, ο Χρήστος δεν διστάζει να ανοίξει και το άλμπουμ της
φυλακής και να μας συστήσει "διαβόητους" κακοποιούς συγκρατούμενούς του,
όπως τον Φραντζή και τον Ρασίντ. Χωρίς ενδοιασμό θα μας δείξει και τη
φωτογραφία του Ανέστη. Του εραστή που δολοφόνησε. Και θα ξετυλίξει το
νήμα εκείνης της νύχτας του 1976.
«Με τον Ανέστη ζούσαμε σχεδόν δυο
χρόνια μαζί. Τον τελευταίο χρόνο με πίεζε να γίνω τραβεστί και να κάνω
πιάτσα στη Συγγρού. Δεχόμουν τρομερή πίεση. Ήταν και ο στρατός την ίδια
περίοδο, άλλη πίεση από εκεί. Δεν μου είχε περάσει από το μυαλό να κάνω
κάτι κακό. Αλλά δεν μπορούσα να αντέξω και την πίεση από τον Ανέστη. Ο
οργανισμός μου αντιδρούσε. Την πρώτη φορά που μου το είπε σαν αστείο,
του έριξα ένα χαστούκι. Όταν η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο και δεν
μπορούσα να αντέξω, σκέφτηκα να φύγω, να εξαφανιστώ, να πάω στη Μύκονο.
Κι εκείνο το βράδυ, που είχα αποφασίσει να φύγω χωρίς να το ξέρει ο
Ανέστης, έγινε το αναπάντεχο. Κάποια στιγμή μ' έσπρωξε βίαια όταν του
ζήτησα να κάνω ενεργητικό έρωτα και με πολύ άγριο τρόπο μου είπε "εσύ θα
γίνεις γυναίκα. Τελείωσε". Κι εκεί έγινε το μπαμ. Αν δεν τρελαινόμουν
εκείνη τη στιγμή, αν δεν τον σκότωνα, θα είχα φύγει, θα με είχαν πιάσει,
θα γινόμουν λιποτάκτης. Εκείνη τη στιγμή όλα ανατράπηκαν. Τρελάθηκα.
Έγινα ένας άλλος Χρήστος. Και γι' αυτό λέω συνεχώς πως ό, τι έγινε δεν
το έκανα εγώ. Και δεν έπαψα ποτέ να αγαπώ τον Ανέστη».
Τελικά, Χρήστο, ήταν ο λάθος άνθρωπος για σένα ο Ανέστης;
«Ναι και ήμουν πολύ εξαρτημένος από
την παρουσία του. Είχα ανάγκη από ψυχολογική βοήθεια. Οι γονείς μου δεν
γνώριζαν το παραμικρό. Είχα μερικούς φίλους αλλά χρειαζόμουν κάποιον να
με κάνει να αποτραβηχτώ από τον Ανέστη. Ήταν λάθος άνθρωπος για μένα
αλλά εγώ ως παιδί δεν το έβλεπα. Απλώς, ήθελα έναν άνθρωπο να τα
μοιράζομαι όλα, να τον αγαπάω και να με αγαπάει».
Πόσο ανοιχτόμυαλη είναι η σημερινή κοινωνία απέναντι στους gay;
«Από
το 1976 μέχρι σήμερα, η αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών έφερε και
θετικές ανατροπές. Εδώ γίνονται και φεστιβάλ gaypride. Απλώς, ενυπάρχει
ακόμα στη νοοτροπία πολλών ανθρώπων αυτό το στίγμα ότι ο gay δεν είναι
άντρας. Ας το ξεκαθαρίσουμε. Ο gay είναι άντρας. Δεν υπάρχουν τρία
φύλα. Υπάρχουν δύο, αρσενικό και θηλυκό. Απλώς και τα αρσενικά και τα
θηλυκά μπορεί να έχουν διαφορετικές σεξουαλικές επιλογές».
Τί λες για το gay γάμο;
«Δεν μου
αρέσουν οι τελετές στα δημαρχεία. Δεν βρίσκω τον λόγο. Καλό είναι να
υπογράφεται απλώς ένα χαρτί που να πιστοποιεί τη συμβίωση και τίποτε
άλλο. Άλλωστε, τα gay άτομα τα κρατά μόνο η αγάπη και τίποτε άλλο».
Η γραφή σε απελευθέρωσε;
«Ανάγκη
επιβίωσης ήταν. Ξεκίνησα να γράφω στην απομόνωση. Ποιήματα κυρίως. Είχα
την ψευδαίσθηση ότι σε κάποιον μιλούσα. Έπειτα έγραψα για τους
βασανισμούς κρατουμένων, για τις συνθήκες στα σωφρονιστικά ιδρύματα.
Κάποια από αυτά έγιναν βιβλία. Όπως και η γραπτή απάντησή μου στην
ταινία, στην οποία παραποιήθηκαν ορισμένα γεγονότα, όπως ότι έγινα
τραβεστί».
Κατάφερες να κατακτήσεις την ελευθερία που προσδοκούσες;
«Ποτέ
κανείς δεν είναι τόσο ελεύθερος όσο θέλει. Σε σταματά ένας αστυνομικός
στο δρόμο χωρίς λόγο και σου συμπεριφέρεται όπως γουστάρει. Είμαστε μια
μεγάλη φυλακή».
Βλέποντας τριγύρω πολλές φωτογραφίες
με τον τωρινό σου σύντροφο, μπαίνω στον πειρασμό να ρωτήσω τελικά
βρήκες την αγάπη που ήθελες;
«Εδώ και 13 χρόνια είμαι με έναν άντρα
που είχε την τόλμη να ομολογήσει στη μητέρα του αυτή τη σχέση. Μετά το
πρώτο σοκ η μητέρα του του είπε "μικρός είσαι ακόμα, θα φτιάξεις!", λες
και είχε... γρίπη. Τώρα πια έχει συνηθίσει και είμαστε μια χαρά. Κάποια
στιγμή, οι γονείς των ομοφυλόφιλων πρέπει να αποδεχθούν τα παιδιά τους,
να τους δείξουν αγάπη και κατανόηση. Είναι τραγικό να κρύβεις τον εαυτό
σου, καταστρέφει ολόκληρη τη ζωή σου».
Άγγελος (1982) Η ταινία....
Χτες το βράδυ έπεσε το μάτι μου σε μία
ταινία γυρισμένη το 1982 (ήμουν τότε 7 χρονών), που την ήξερα ως την
ταινία που ανέδειξε τον Μιχάλη Μανιάτη.
Πρόκειται για τον «Άγγελο» του Γιώργου
Κατακουζηνού (σκηνοθεσία, σενάριο τα πάντα) για την οποία μάλιστα έχει
γράψει μουσική ο Σταμάτης Σπανουδάκης.
Η υπόθεση της ταινίας είναι η εξής: Ο
Άγγελος είναι ένας νεαρός ομοφυλόφιλος που ζει πολύ διακριτικά σ'ένα
εχθρικό και κενό κοινωνικό περιβάλλον. Έρχεται η στιγμή που ερωτεύεται.
Τον Μιχάλη, έναν έμπειρο κι επιδέξιο «επαγγελματία» που του ζητάει να
κάνουν σχέση και να μείνουν μαζί. Ο Άγγελος δεν έχει να χάσει τίποτα
εγκαταλείποντας το πατρικό του: ένας αλκοολικός πατέρας, μια υστερική
μητέρα τσακισμένη από τη δουλειά και μια ανίκανη αδελφή. Τα πράγματα
ακολουθούν γρήγορα το δρόμο τους: ο εραστής του τον πείθει να βγει σαν
τραβεστί στην πορνεία, γιατί αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να τα βγάλουν
πέρα. Ο Άγγελος, όμως, δε θα μπορέσει να αντέξει για πολύ τη βίαιη
συσσώρευση απελπισίας. Σκοτώνει τον Μιχάλη σ'ένα ερωτικό ξέσπασμα.
Σκοπός της ταινίας είναι να τραβήξει την προσοχή του κοινού σε
καταστάσεις που υπάρχουν πίσω από τα αρχεία της αστυνομίας, φωτίζοντας
δυνατά τις σκοτεινές πλευρές και τον κοινωνικό ρατσισμό της ελληνικής
κοινωνίας. Δεν είναι μια προτίμηση προς το εξωτικό που υπαγόρευσε το
θέμα της ταινίας. Τα ανθρώπινα πλάσματα που αναγκάζονται να
περιθωριοποιηθούν, η έλλειψη εναλλακτικής λύσης αυξάνει τη βιαιότητα των
συγκρούσεων και υλοποιεί το πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας στο σύνολό
της: το πρόβλημα της μοναξιάς και της ελευθερίας
Η ταινία έχει πολλά στοιχεία από
Pedro Almodovar (κατά τη γνώμη μου), με τις υπερβολές του και το κιτς (ή
μπορεί απλά να μου φαίνεται επειδή η περίοδος του '80 είναι η εποχή που
γεννήθηκε και αναπτύχθηκε το κιτς ως αισθητική), και με τάση να σοκάρει
για να περάσει τα μηνύματα του σχεδόν ενδοφλεβίως.
Σου δημιουργεί διαρκώς την αίσθηση
ότι αυτό το πλάσμα, που το μόνο στο οποίο διέφερε από τα άλλα ήταν οι
σεξουαλικές του προτιμήσεις, οδηγείται από την κοινωνία στην εξαθλίωση,
στον εξευτελισμό και τελικά στο έγκλημα για να μπορέσει να επιβιώσει, να
ζήσει αποδεχόμενος τη φύση του.
Ένα άτομο με βλέμμα διαταραγμένο
(κατά τη γνώμη μου όλο το θέμα στην ταινία είναι το βλέμμα του Μιχάλη
Μανιάτη) που κινείται με αργές κινήσεις, σιωπηλό, που όσες φορές μίλησε
επαναλάμβανε λέξεις, που μοιάζει σχεδόν αυτιστικό.
Τον δείχνει με
ένα σκληρό, υπομονετικό και συνάμα απίστευτα πληγωμένο ύφος να βγαίνει
από τις διάφορες καταστάσεις στις οποίες έπεφτε με μια αφέλεια, ή μια
σχεδόν αυτοκαταστροφική μανία. Φαίνεται να κινείται μέσα στις σκηνές σαν
μαριονέτα, σαν πιόνι... Αυτό είναι το ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μου, η
σκλαβιά της ελευθερίας. Η ελευθερία, φέρνει σκλαβιά, πολλές φορές πολύ
πιο οδυνηρή από την αν-ελευθερία.
Ο ήρωας, προσπαθεί να ζήσει
ελεύθερος, χωρίς να είναι αρκετά ώριμος (ούτε αυτός, ούτε ο περίγυρος)
να το κάνει και έτσι πέφτει από την αν-ελευθερία του ψέματος, στην
σκλαβιά της αλήθειας, όπως αναγκάζεται να την ζήσει... όμως η αλήθεια
είναι η αλήθεια... και πάντα θα υπάρχει πίσω από κάθε ψέμα, αρκεί να
είναι κανείς αρκετά δυνατός να την υποστηρίξει.
Ένα άλλο ενδιαφέρον της ταινίας
αυτής, είναι να παρατηρήσει κανείς τις διαφορές στις κοινωνικές δομές
από τότε (καλά έχουν περάσει και 25 χρόνια). Η κοινωνία είναι πιο ώριμη
να δεχτεί μια τέτοια περίπτωση ανθρώπου (ή μήπως όχι;) Οι ίδιοι οι
ομοφυλόφιλοι προσπαθούν (και τα καταφέρνουν ωραιότατα) να ξεπεράσουν
σιγά-σιγά τα συμπλέγματα που τους είχε δημιουργήσει η εποχή εκείνη, και
να εξελιχθούν σε ανθρώπους με φυσιολογική ζωή.
Αν το πάρουμε ως κοινωνικό
φαινόμενο, αν ο Άγγελος ζούσε σήμερα, ίσως να μην έπεφτε θύμα
εκμετάλλευσης, και ίσως να μην χρειαζόταν να δουλέψει ως τραβεστί για να
ζήσει, αλλά να μπορούσε να κάνει μια οποιαδήποτε αξιοπρεπή δουλειά,
ίσως να μην μάθαινε ποτέ ο πατέρας του τις σεξουαλικές του προτιμήσεις
και έτσι ίσως να μην αυτοκτονούσε, και τελικά ίσως ο ίδιος ο Άγγελος να
μην έφτανε στον φόνο. Εκτός αν το δούμε εντελώς εξατομικευμένα, οπότε ο
συγκεκριμένος χαρακτήρας, μάλλον θα γινόταν θύμα έτσι κι αλλιώς, είτε
ήταν άντρας, γυναίκα ή γκέι.
Μόλις τελείωσε η ταινία, ένοιωσα
μεγάλη ανακούφιση, κατ'αρχήν γιατί είναι αρκετά βαριά και στενόχωρη, με
σοκαριστικές σκηνές, με βία, που σε κάνουν να λυπάσαι αυτό το πλάσμα,
αλλά πιο πολύ τους αδαείς ανθρώπους που τον περιστοιχίζουν και το
μετατρέπουν σε τραγική φιγούρα.
Από την άλλη βέβαια, ανακουφίστηκα,
γιατί πιστεύω ότι προχωράμε προς τη σωστή κατεύθυνση, μειώνοντας όσο
γίνεται περισσότερο το φόβο του διαφορετικού και το ρατσισμό από τη
δεκαετία του '80 και μετά...
Έχουμε βέβαια πολύ δρόμο ακόμα
μπροστά μας και δεν ξέρω αν θα υπάρχουν πάντα παραδείγματα ρατσισμού,
αλλά με άλλο αντικείμενο όπως πχ τους ξένους, αλλά αυτό είναι ένα
εντελώς διαφορετικό και επίσης μεγάλο θέμα για να το εντάξω σ'αυτό εδώ
το ποστ.
to-paliatzidiko
